foto Vilda Rollin Verlinde
In het kader van het Life Delta project in het Schulensbroek en in het Webbekomsbroek-Borchbeemden is er in de zomer van 2018 en 2019 naar sporen gezocht van grote modderkruiper via eDNA-onderzoek. In 13 van de 41 onderzochte waterpartijen kon er een positief signaal worden opgepikt. De grote modderkruiper is dé koestersoort van gemeente Herk-de-Stad, maar is nu gevonden op grondgebied van zowel Herk-de-Stad, als Diest, Halen en Lummen.
METHODIEK Via het onderzoek is nagegaan of grote modderkruiper nog voorkomt in de Demerdelta, meer bepaald in de twee deelgebieden van het projectgebied van LIFE DELTA nl. het Schulensbroek en het Webbekomsbroek-Borchbeemden in Herk-de-Stad, Lummen, Halen en Diest. Aangezien grote modderkruiper een zeer verborgen bestaan leidt en moeilijk te inventariseren is met traditionele bevissingstechnieken, is e-DNA onderzoek een welgekomen alternatief. Door e-DNA analyses uit te voeren op genomen waterstalen kan de aanwezigheid van een soort worden aangetoond zonder de soort zelf te moeten vangen en dus te verstoren.
GROTE MODDERKRUIPER is een mysterieuze vis, moeilijk waarneembaar en erg zeldzaam. Op de Vlaamse Rode Lijst voor vissoorten staat hij “met uitsterven bedreigd” en wordt dan ook terecht Europees beschermd. Door menselijk ingrijpen in het watersysteem ging de grote modderkruiper vanaf de 2de helft van de 20ste eeuw sterk achteruit in Vlaanderen. Waterlopen werden ingedijkt, grachten intensief geruimd en natte valleigebieden werden drooggelegd. In de Demerdelta vinden we enkele van de laatste restpopulaties van deze soort. “Het optimale leefgebied is stilstaand of zeer traag stromend, ondiep water met weinig andere vissoorten, een dikke modderlaag en veel waterkruid. Hij leeft in de winter ingegraven in de modderlaag in sloten, plassen en plant zich in de lente voort in overstroomde delen van valleigraslanden. (Iets) oudere inwoners kennen de modderkruiper of ‘weeraal’ vaak nog van in het plaatselijke café waar hij hen, als een levende barometer in een bokaal op de toog, waarschuwde voor nakend onweer. Of ze vingen deze rare vis toevallig wanneer ze gingen scheppen naar muggenlarven of ‘verse-de-vase’ die ze gebruikten als lokaas tijdens het vissen.” zegt Jan Ruymen, projectmedewerker voor het Agentschap Natuur en Bos.
RESULTATEN In totaal zijn er in 41 waterpartijen (sloten, poelen en plassen) waterstalen genomen door INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek). Van de 41 locaties die effectief op de aanwezigheid van grote modderkruiper werden onderzocht, kon er op 13 locaties een positieve signaal van de soort worden opgepikt. Hiervan zijn er 9 locaties in het Schulensbroek gelegen en 4 in het Webbekomsbroek-Borchbeemden. De grote modderkruiper is dé koestersoort van gemeente Herk-de-Stad, maar is nu gevonden op grondgebied van zowel Herk-de-Stad, als Diest, Halen en Lummen.
Het zwakke signaal dat er op verschillende locaties werd opgepikt, lijkt er wel op te wijzen dat het allicht om lage aantallen grote modderkruipers gaat. “Gezien de sterke veerkracht die grote modderkruiper kan vertonen om bij gunstige condities zijn populaties op relatief korte termijn te doen toenemen, zijn deze resultaten hoe dan ook hoopvol en bemoedigend voor de acties die er de komende jaren verder genomen zullen worden in het kader van het Life-project met het oog op het behoud en verder uitbouw van grote modderkruiperpopulaties. We kunnen dankzij dit onderzoek met het Life-project gerichter monitoren en inzetten op de soort omdat we weten waar hij zich nog ophoudt. Ook de inrichtingsmaatregelen en het beheer van de waterlopen kunnen we nu aanpassen aan de noden van de soort. Zo trachten we het leefgebied van grote modderkruiper in de Demerdelta te herstellen en het voortbestaan van deze soort in Vlaanderen veilig te stellen.” besluit Chris Dictus, beheerder Schulensbroek voor Natuurpunt.